Esperanto: Kapitel 30

Das Interrogativ-Adverb zur Mengenangabe „kiom“

1. Kiom bedeutet wie viel oder wie viele:

Kiom da tempo vi ripozis?	– Wie lange hast du geruht?
Kiom da sukero kaj kiom da fragoj vi aĉetis?	– Wieviel Zucker und wieviel Erdbeeren hast du gekauft?
Ni miras kiom da mono li havos.	– Wir fragen uns, wieviel Geld er haben wird.
Kiom de la leciono vi lernis?	– Wieviel von der Lektion hast du gelernt?

Adverbien bei unpersönlichen Ausdrücken

2. Bei unpersönlichen Ausdrücken wie es ist kalt und unpersönlichen Einleitungen wie es ist gut, dass ... benutzt man zur näheren Beschreibung kein Adjektiv, sondern ein Adverb:

Estas varme en la domo.	– Es ist warm im Haus.
Estos malvarme morgaŭ.	– Es wird morgen kalt sein.
Estas bone ke li venis.	– Es ist gut, dass er kam.
Estas amuze ke ni forgesis lin.	– Es ist amüsant, dass wir ihn vergaßen.
Ke vi venis estis tre saĝe.	– Dass du kamst war sehr klug.
Estos pli agrable en la salono.	– Es wird angenehmer sein im Salon.

Bildung der Kardinalzahlen

3. Zehner, Hunderter und Tausender können ganz leicht gebildet werden, ausgegangen von den Zahlwörtern für zwei bis neun:

Zehner -dek dudek – zwanzig tridek – dreißig kvardek – vierzig kvindek – fünfzig sesdek – sechzig sepdek – siebzig okdek – achtzig naŭdek – neunzig

Hunderter -cent ducent – zweihundert tricent – dreihundert usw. naŭcent – neunhundert

Tausender -mil du mil – zweitausend tri mil – dreitausend usw. naŭ mil – neuntausend

4. Dieses Baukastensystem wird noch weitergeführt, indem man die Tausender, Hunderter, Zehner und Einer kombiniert, um alle möglichen Zahlen zu bilden. Einige Beispiele:

dek unu	– elf
tridek kvin	– fünfunddreißig
cent tridek kvin	– Einhundertfunfünddreißig (135)
kvarcent sep	– Vierhundertsieben (407)
mil okdek	– Eintausendachtzig (1080)
okmil naucent kvindek du	– Achttausend-neunhundert-zweiundfünfzig (8952)

Das Suffix „-an-“

5. Das Suffix -an- wird gebraucht, um Sammelbegriffe einer Menschenmenge zu bilden, wobei der Wortstamm den Ort angibt. Die „Menschenmenge“ hat etwas gemeinsam, zum Beispiel sind sie alle Bewohner eines Landes, Mitglieder einer Organisation etc. Beispiele:

bostonano	– Einwohner von Boston
domano	– Hausbewohner
kamparano	– Landwirt, Bauer
vilaĝano	– Dorfbewohner
ano	– Mitglied

Übrigens: Im Deutschen gibt es dieses Suffix auch, beispielsweise in Republikanerin, Mohammedaner, Amerikanerin etc.

Vokabeln

aritmetiko – Arithmetik cent – hundert ( 3) eraro – Fehler, Irrtum grado – Grad kalkuli – kalkulieren kiom – wieviele ( 1)

memori – erinnern mil – tausend ( 3) minuto – Minute ricevi – empfangen, erhalten sekundo – Sekunde superjaro – Schaltjahr

Leciono pri aritmetiko (Leseübung)

Estas malvarme hodiaŭ, kaj tute ne agrable ekster la domo. La urbanoj ne estas promenantaj en la parko, ĉar ili preferas resti en la domoj. Mi ankaŭ restis en la domo, kaj parolis al mia juna frato. Mi helpis lin pri la leciono en aritmetiko, tial ke li baldaŭ havos ekzamenojn, kaj li volas esti preta por skribi tre bonajn respondojn. Mi demandis al li „Kiom faras dek tri kaj dek kvar?“ Li respondis ke tiuj faras dudek sep. Tiam mi demandis kiom faras dudek unu kaj tridek kvar. Li kalkulis kvin aŭ ses sekundojn, per mallaŭta voĉo, kaj diris „Ili faras kvindek kvin.“

Mi demandis kiom faras ducent tri kaj sepcent ok, kaj li respondis ke ili faras naŭcent dek unu. Li tute ne faris erarojn al mi, kaj fine mi diris al li ke li povas bonege kalkuli. Mi opinias ke li ricevos bonan gradon en la ekzamenoj. Post kelkaj minutoj ni komencis paroli pri aliaj aferoj. Mi demandis „Kiom da tagoj havas en la monato septembro?“ La frato respondis „Septembro, novembro, aprilo kaj junio havas tridek tagojn. Kvankam tiuj monatoj havas tiom da tagoj, la aliaj monatoj havas tridek unu tagojn. Sed la monato februaro havas nur dudek ok tagojn.“

Estas interese lerni pri ĉi tiu monato februaro. Dum tri jaroj ĝi havas dudek ok tagojn, sed en la sekvanta jaro ĝi havas dudek naŭ tagojn. La jaro havanta tian februaron estas la „superjaro.“ Mi rakontis tiun interesan aferon al la frato, kaj li diris ke li bone memoros ĝin. Li diris ke li ne antaŭe sciis pri la superjaro. Li ne sciis ke la superjaro havas tricent sesdek ses tagojn, kvankam la aliaj jaroj havas nur tricent sesdek kvin tagojn. Li diris ke li ankaŭ memoros pri la nombro da tagoj en la superjaro, kaj ke li rakontos la aferon al la aliaj knaboj.

Übersetzungsübung

1. Wie heißen folgende Zahlen auf Esperanto? 14, 18, 42, 86, 79, 236, 431, 687, 788, 1240, 1885, 9872, 4500, 2006
2. Es gibt zwölf Monate in einem Jahr und die meisten der Monate haben 31 Tage.
3. Es hat nur dreißig Tage in den Monaten April, Juni, September und November.
4. Es gibt sieben Tage in der Woche und vierundzwanzig Stunden am Tag.
5. Zwölf dieser Stunden machen den Tag und die anderen machen die Nacht.
6. Eine Stunde hat sechzig Minuten und eine Minute sechzig Sekunden.
7. Ein Monat hat vier Wochen und noch zwei oder drei Tage.
8. Ein Jahr hat 52 Wochen.
9. Wie viele Wochen gibt es in zehn Jahren?
10. Mindestens ein Jahr in zehn Jahren ist ein Schaltjahr.
11. In einem Schaltjahr gibt es 366 Tage statt 365.
12. Weise Männer rechneten vor vielen Jahren „über diese Frage“.
13. Es ist gut für uns, dass sie gerne Arithmetik studierten.
14. Ich habe oft gute Grade in Arithmetik bekommen.
15. Ich kann mich gut daran erinnern und mache nur selten Fehler.